Kur’an ve sünnetle problemli olan Müslümanlar

Hayrettin Karaman - Yeni Åžafak

Fazla okuyup yazmayan sıradan Müslümanların Kur’an ve sünnet ile problemleri olmaz (yoktur); bu iki temel kaynakta olanların önemli bir kısmını bilmeseler de iman ederler, ancak çeÅŸitli sebep ve saiklerle uygulamada eksikleri vardır, bu eksikliÄŸin ÅŸuurunda olur, boyunlarını büker ve tevbe ederler.

Okur-yazar Müslümanların ilâhiyat tahsili görmemiÅŸ olanlarından bazıları kendi ilim dallarının, eÄŸitim ve kültür çevrelerinin tesiriyle dine, haddini aÅŸan akılla yaklaşırlar, Kur’an ve sünnetin getirdiÄŸi bilgileri ve hükümleri kendilerince ya tarihi gereklilik ve sebeplere veya her zaman geçerli olan “aklî-bilimsel hikmetlere” baÄŸlayarak tevil ederler (yorumlarlar), mesela “faizin yasaklanmasından maksat Kur’an’ın nazil olduÄŸu tarihin ÅŸartlarında zenginlerin yoksulları sömürmesini önlemek idi, bankaların yaptıkları faizcilikte böyle bir sömürme olayı yoktur, bu sebeple banka faizi haram deÄŸildir, Kur’an’ın ve sünnetin yaptığı yasak kapsamına girmez” derler.

Örneğimiz kafa karışıklığına sebep olmasın diye hemen bir cevap yetiştirelim:

Bu yorumda bilgi eksikliğine dayalı hatalar var:

Sahih anlama ve yorumlama usulüne göre hüküm, hikmete (akılla bulunan hüküm gerekçesine) deÄŸil, helal ve haram gibi bir hükmün ilgili olduÄŸu ÅŸeyin bu hükme medar olan niteliÄŸine (illete) bina edilir. Hadisler faizin cereyan ettiÄŸi ve o günlerde mevcut olup mübadele edilen kıymetli maden ve malları açıklamıştır. Bunlar ya deÄŸiÅŸime aracı olan semendir (para kabilindendir) veya önemli yiyecek maddeleridir. Ä°ÅŸte bu semen olma veya önemli yiyecek maddesi olma niteliÄŸi hangi ÅŸeylerde bulunursa bunların belli ÅŸekillerde fazlalıklı olarak mübadele edilmesi ile faiz (riba) gerçekleÅŸir ve gerçekleÅŸen bu faiz de haram olur.  Faizin yasaklanmasında zenginin, güçlünün fakiri ve zayıfı sömürmesini önleme hikmeti ve gerekçesi vardır, ama bu gerekçe bazı durumlarda gerçekleÅŸmemiÅŸ olsa bile faiz haram olmaya devam eder.

Ayrıca bankaların yaptığı faizcilikte yoksulların ve sermayesi olmayanların sömürülmediÄŸini, zarara uÄŸramadıklarını söylemek de doÄŸru deÄŸildir. Bankadan  veya tefeciden kredi alanlar ya ÅŸahsi-ailevî ihtiyaçlarını gidermek için alırlar veya krediyi sermaye yapıp ticaret yahut üretim yapmak isterler.

Ä°htiyacı için ödünç para alan kimse ihtiyacı bakımından zayıftır ve yoksuldur; ondan, ödünç para karşılığında menfaat saÄŸlamak (faiz almak) kiÅŸinin ihtiyacını kullanarak haksız kazanç saÄŸlamak ve onu sıkıntıya sokmak demektir. Ä°slam bunun yerine “ihtiyacı olana Allah rızası için ödünç verilmesini” (karz-ı haseni) teklif etmektedir. Bunu bireyler yapabileceÄŸi gibi bu maksatla kurulmuÅŸ vakıflar ve benzerleri de yapabilir.

Aldığı faizli krediyi ticaret ve üretimde kullanan iş ve ticaret erbabı, ürettiği veya sattığı malın maliyetine faizi de ekler, bu sebeple faiz, son aşamada tüketicinin cebinden çıkar; tüketicilerin de çoğu zengin ve güçlü olmadıkları gibi bazıları böyle bile olsalar belli malları almak ve tüketmek mecburiyetinde olduklarından haksız kazanç faizi de ödemek durumunda kalırlar.

Kredi veren banka gerekli teminatları da aldığı için onun kârı ve anaparanın dönüşü garanti altındadır. Krediyi alan tacir veya iş adamının ise bununla yapacağı işten kazanacağının garantisi yoktur. Basiretli hareket ettiği halde zarar edebilir; emeğini ve zamanını vererek iş yapan ama zarar eden bir kimseye sermaye veren kimse, kâra katıldığı gibi zarara da katılmalıdır; katılmazsa ortada apaçık bir haksızlık ve adaletsizlik var demektir.

Okur-yazarlardan bir kısmı ise din ilimlerini de tahsil etmiÅŸ kimselerdir. Bunların çoÄŸunun Kur’an ve sünnetle bir problemleri yoktur. Akıllarını sonuna kadar kullandıktan sonra onu ve nefislerini Allah’a teslim ederek Müslüman oldukları için yine akıllarını ve bilimi de kullanarak ama usulünce Kur’ân’ı ve Sünneti anlamaya çalışırlar, dini akıl ve nefis olarak teslim almaya deÄŸil, ona teslim olmaya gayret ederler. Bilirler ki, aklın ve bilimin bir hududu vardır, Mirac’da Cebrâîl’in durduÄŸu Sidretü’l-Müntehâ gibi akıl da sınırının sonuna gelince orada durur, durmalıdır, sınırı aÅŸarak kendini Şâri’ (din vâzıı Allah)  yerine koymamalıdır.

Konuya devam edeceÄŸim.